Nazywana „największym sukcesem niepodległej Ukrainy”, reforma decentralizacyjna była manifestacją europejskich ambicji naszych wschodnich sąsiadów na długo przed eskalacją konfliktu z Rosją. Na czym polegała, dlaczego jest tak ważna i jaki udział w jej wprowadzaniu miała Fundacja Solidarności Międzynarodowej?
Wizyta studyjna samorządowców i pracowników usług społecznych z Ukrainy; Sokoły, 11.08.2021 r.
Odrzucenie możliwości podpisania umowy stowarzyszeniowej z Unią Europejską przez prezydenta Ukrainy Wiktora Janukowycza w 2013 r. przyczyniło się do wybuchu protestów, które do historii przeszły jako Rewolucja Godności (Euromajdan). Manifestacja prozachodnich postaw przez Ukraińców spotkała się z odpowiedzią Moskwy w postaci aneksji Krymu oraz proklamowania separatystycznych „republik” na części terytorium obwodów donieckiego i ługańskiego. Co jednak najważniejsze, Euromajdan otworzył nowy, europejski rozdział w historii Ukrainy. Zapoczątkowały go przedterminowe wybory prezydenckie w 2014 r.
Pożegnanie z radzieckim modelem
Zaangażowanie w działania wojenne z Rosją nie przeszkodziło ukraińskiemu społeczeństwu w rozpoczęciu reform, których celem było zbliżenie modelu funkcjonowania Ukrainy do zachodniego wzorca. Szczególną rolę w tym kontekście odegrała decyzja o decentralizacji ukraińskiej administracji. Stary, centralnie zarządzany model, którego korzenie sięgały czasów radzieckich, ustąpił miejsca nowemu, stawiającemu na silne samorządy (hromady).
Była to zmiana o niebagatelnym znaczeniu dla ukraińskiego społeczeństwa. Do 2014 r. to władze centralne, czyli rząd i jego agendy, odpowiadały za politykę i rozwój kraju, także na poziomie lokalnym. Rodziło to wiele problemów: urzędnicy z Kijowa nie zawsze orientowali się w realnych potrzebach regionów, realizując projekty niekoniecznie odpowiadające najpilniejszym potrzebom ich mieszkańców. Reforma decentralizacyjna zaczęła ten stan rzeczy zmieniać. Wzmocnienie pozycji samorządów doprowadziło także do wzmożenia oddolnych inicjatyw, przyczyniając się tym samym do kształtowania proaktywnego i zaangażowanego społeczeństwa obywatelskiego. Nic więc dziwnego, że to właśnie reforma decentralizacyjna z czasem została uznana za największy sukces niepodległej Ukrainy.
Reforma w praktyce
Wraz z ogłoszeniem reformy decentralizacyjnej, władze centralne Ukrainy przekazały nowo powstałym samorządom większość kompetencji z zakresu polityki regionalnej. Prestiż wynikający ze wzmocnienia pozycji oznaczał także wzrost liczby obowiązków. Ukraińskie samorządy musiały zmierzyć się z koniecznością zapewnienia mieszkańcom hromad różnego rodzaju usług, np. wsparcia socjalnego czy zdrowotnego. Wiązało się to nie tylko z koniecznością stworzenia szeregu nowych instytucji, które te usługi by realizowały, ale także szybkiego przeszkolenia tysięcy nowych urzędników, którzy mogliby wcielić reformę w życie.
Polski przykład i zaangażowanie Fundacji Solidarności Międzynarodowej
Tworzenie od podstaw szeregu usług i instytucji to proces niezwykle wymagający. Wiedzą o tym świetnie polscy samorządowcy, którzy 30 lat temu zmierzyli się z podobnym wyzwaniem. Nic więc dziwnego, że Ukraina postanowiła skorzystać z polskich doświadczeń. Łącznikiem między ukraińskimi samorządowcami i władzami oraz ich polskimi odpowiednikami została nasza Fundacja.
W ciągu ostatnich lat byliśmy zaangażowani w prace związane z reformą:
- usług społecznych (więcej: tutaj);
- oświaty (więcej: tutaj oraz tutaj);
- ochrony ludności cywilnej (więcej: tutaj);
- modelu pracy urzędników (więcej: tutaj);
- udzielania pomocy psychologicznej weteranom wojennym i ich rodzinom.
Ponadto na szczeblu centralnym i regionalnym wspieramy Ukrainę w reformie szkolnictwa zawodowego.
W najbliższych tygodniach podzielimy się postępami, które wspólnie poczyniliśmy na wspomnianych wyżej polach, i których celem było zbliżenie modelu funkcjonowania Ukrainy do modelu znanego z państw europejskiej Wspólnoty.