Wymiar sprawiedliwości w Armenii mierzy się z problemem niskiego poziomu zaufania społecznego. Większość Ormian wciąż postrzega system sądownictwa jako nietransparentny i upolityczniony, co podważa wiarę w możliwość skutecznego dochodzenia sprawiedliwości. Działania realizowane i rozwijane już trzeci rok z rzędu odnoszą się do tego problemu i uzupełniają prowadzone na poziomie legislacyjnym przez władze centralne reformy o mechanizm obywatelskiej kontroli standardów postępowań sądowych. Celem projektu było wypracowanie i wdrożenie praktycznego mechanizmu tej kontroli i stworzenie rekomendacji dla Ministerstwa Sprawiedliwości Republiki Armenii.
Projekt polegał na monitorowaniu rozpraw sądowych w armeńskich sądach przez młodych wolontariuszy i opracowaniu raportu o pracy sądów. Wolontariuszy-obserwatorów przeszkolił HAHR. Ze znajomością metodyki monitorowania rozpraw i przygotowanego narzędzia pomocniczego (kwestionariusza), pod okiem specjalistów, mogli je obserwować pod kątem zgodności z krajowymi i międzynarodowymi standardami. Rezultatem tych obserwacji był raport z rekomendacjami zmian i analiza porównawcza wyników monitoringu z poprzednich lat.
Nowością w stosunku do poprzednich dwóch edycji było włączenie projektu do Team Europe Initiative – Resilient Sjunik, inicjatywy koordynowanej przez Komisję Europejską i związane z tym rozszerzenie działań na graniczącą z Azerbejdżanem prowincję Sjunik, by wesprzeć równoważony rozwój społeczno-gospodarczy i instytucjonalny tego obszaru. W ramach projektu została nawiązana współpraca armeńskiej organizacji partnerskiej Helsińskim Stowarzyszeniem Praw Człowieka w Armenii (HAHR) z Fundacją Court Watch Polska, która prowadzi podobne działania w Polsce.
Rozdanie certyfikatów uczestnictwa dla obserwatorów rozpraw sądowych w mieście Kapan (prowincja Sjunik), w obecności kadry projektu i przedstawicieli sądu, lipiec 2023. fot. Arman Veziryan, HAHR
W 2023 roku monitoringi objęły miasta Goris i Kapan w prowincji Sjunik i w ramach kontynuacji prowadzone były także w miastach: Wanadzor (prowincja Lorri), Giumri (prowincja Szirak) i w Erywaniu. W sumie 108 osób przyglądało się 798 rozprawom sądowym w 499 sprawach karnych w pięciu sądach pierwszej instancji. Obserwatorzy uczestniczyli również w debatach z sędziami i innymi pracownikami sądów, co było dla nich okazją do lepszego poznania problemów środowiska. W przygotowanym przez nich raporcie zostały zebrane uwagi dotyczące oceny prawidłowości pracy sądów i rekomendacje zmian. Analiza porównawcza wyników monitoringu z poprzednich lat pozwoliła na prześledzenie działań naprawczych podjętych przez Ministerstwo Sprawiedliwości Republiki Armenii i Prokuraturę Generalną. Zwrócono też uwagę na problemy utrudniające skuteczne funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości i zasugerowano sposób ich rozwiązania. W sierpniu 2023 roku w Erywaniu odbyła się prezentacja raportu dla instytucji sądowniczych, placówek dyplomatycznych, organizacji pozarządowych i innych interesariuszy, a także uczniów i studentów oraz przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego. Publikacja jest dostępna zarówno w języku ormiańskim, jak i angielskim na stronie internetowej organizacji partnerskiej.
Projekt przyczynił się do osiągnięcia 16. Celu Zrównoważonego Rozwoju
16: Promować pokojowe i inkluzywne społeczeństwa, zapewnić wszystkim ludziom dostęp do wymiaru sprawiedliwości oraz budować na wszystkich szczeblach skuteczne i odpowiedzialne instytucje, sprzyjające włączeniu społecznemu
Projekt współfinansowany w ramach współpracy rozwojowej Ministerstwa Spraw zagranicznych RP.
Projekt jest częścią inicjatywy Team Europe – Resilient Syunik, która ma na celu wspieranie zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego i instytucjonalnego regionu Sjunik w Armenii. Jest to wspólne przedsięwzięcie Unii Europejskiej, Europejskiego Banku Inwestycyjnego oraz państw członkowskich UE, takich jak Austria, Francja, Niemcy, Polska i Szwecja, a także Szwajcarii jako partnera zewnętrznego.
